Düşünce Vadisi
(şimdiye kadar 25 posta) | | SAN'AT, CEMİYET VE İDEOLOJİ
Güzel san'atlar, bir yönü ile sosyolojik, bir yönü ile felsefi ve fikri zeminde gelişir. Bu sebepten estetik değerleri, tek başına ferdi veya içtimai bir gerçek biçiminde ele almak kaabil değildir. Öte yandan,, istisnasız, bütün san'at ürünlerinin açık veya gizli bir felsefi zemini mutlaka vardır.
"San'at san'at içindir" diyerek mücerret güzeli aradığını söyleyen san'atkârlar bile, belli bir dünya görüşü içinde hareket etmekte ve yine bilinen bir içtimai zeminde reaksiyonlarını ortaya koymaktadırlar. San'at, tamamı ile ferdi çığlık biçiminde doğsa bile, san’atkârın sahsiyeti içtimai değerlerden bağımsız değildir.
Tarih bize öğretiyor ki, bütün cemiyetler, ister dini ister felsefi nitelikte olsun, daima bir ideolojiye sahip olmuşlardır. Yani, insanlık, daima uğrunda savaşmayı göze aldığı bir dünya görüşüne ve imanına bağlanmıştır. Bu, daima böyle olmuştur ve bunun bir istisnası da yoktur. Bu mücadelede herkes kendine uygun bir yer alır ve san'atkâr bu mücadelenin dışında kalamaz. Böyle bir mücadeleye inanmayan ve böyle bir mücadeleyi gereksiz bulan san'atkârlar bile, ister istemez yeni bir ideoloji geliştirdiklerini ve bunun için savaştıklarını elbette inkâr edemezler.
San'at eseri, ister yaşama sevincinden, ister melânkoliden, ister bir savaş heyacanından, ister bir zafer sarhoşluğundan, ister bir yenilginin ezikliğinden, ister ferdin özlemlerinden, ister cemiyetin dertlerinden kaynaklansın ne fark eder? Bunların her biri, ayrı bir ideolojinin renkleri değil midir?
Yani ister istemez, san'atkârın psikolojik yapısı kadar, ideolojik yapısı da eserlerine yansır. Ancak, bu noktada hemen belirtmemiz gerekir ki, san'atkâr asla bir propagandist değildir. Onu, propagandistten ayıran en önemli hususiyeti, onun samimiyetidir. O, müceret güzeli ararken, elinde olmadan kendi şahsiyetinin bütün renklerini de eserlerine sızdırır. Bu arada, san'atkârın dünya görüşü, imanı ve ideolojisi de bir ruh gibi, bir hava gibi eserini sarar. San'atkâr, bu konuda kendisini asla zorlamaz. Ama, propagandist böyle değildir.
Propagadist, sun'iliklerle doludur; eserini ideolojik zorlamalarla çirkinleştirir. Oysa, bir gerçek san'atkârın eserinde inançları dünya görüşü, ideolojisi ve imanı, şahsiyetinin tabii bir unsuru biçiminde yadırganmadan ve çirkinleşmeden yerini bulur. Zaten dikkatli bir okuyucu veye seyirci, propagandist ile san'atkârı birbirinden kolayca ayırmasını bilir.
Ayrıca unutmamak gerekir ki, güzel bir san'at eseri, sadece bir ferdin çığlıklarından ibaret olsa idi asla başarılı olamazdı. San'atkârın sesi, kalemi, tuvalı, fırçası kendisi kadar, derece derece diğer insanları temsil ettiği ölçüde başarılı olur. Üstün bir san'at eseri, âlemşümul bir karekter kazandığı oranda dehâya yaklaşır. Onun için büyük bir san'atkâr, kendini aşarak milletini ve insanlığı kucaklayan kollara sahip bir dev gibidir. Gerçekten de büyük san'at eserlerinde insanlık, kendini kolayca bulabilmektedir.
San'atkâr hangi dalda çalışırsa çalışsın, hangi san'at ekolüne bağlı olursa olsun, hangi iman ve ideolojinin heyacanını taşırsa taşısın o, mutlaka insanoğlunun bir sevincini veya dramını dile getirmektedir. Onun başarısı, bütün sam,miyeti ile insanlığı, kendi şahsında temsil edebilmesindendir; kendinin ve kendi cemiyetinin sesini sevincini ve kederini alemşümul bir çığlık, bir ses, bir beste, bir kompozisyon ve ahenk halinde ortaya koymasındandır.
Diyalektiğimiz ve Estetiğimiz
Sayfa131-132-133
Ahmet Arvasi
|
